Η φράση “Ξά μου” στην κρητική διάλεκτο
Μια κινηματογραφική ταινία με τίτλο “Ξά μου”, σε σκηνοθεσία Κλειώς Φανουράκη, προβάλλεται αυτό το καλοκαίρι στην Κρήτη, με πρωταγωνιστή τον γνωστό ηθοποιό Γιώργο Χωραφά. Τι σημαίνει, ωστόσο, “Ξά μου” στην κρητική διάλεκτο; Στη σελίδα 560 του “Στειακού λεξιλογίου” του Γιάννη Κριτσωτάκη διαβάζουμε:
ξάμου, ξάσου, ξάντου, θηλ. ξάτζη ή ξάτση, πληθ. ξάμας, ξάσας, ξάντως (αντ.) =είναι στην εξουσία μου, δικαίωμά μου, λογαριασμός μου, προσωπικό μου ζήτημα, δικό μου θέμα. Φρ. Κουζουλοκόπελο είναι και ξάντου. (ως ουδέτερο), ξάντου, έχει την έννοια συγχώρησέ το, δώσε του άφεση αμαρτιών, μην του δίνεις σημασία, ας κάνει ό,τι θέλει .ΕΤΥΜ. από το “εξά”, που σημαίνει:
εξά (η)=δυνατότητα, εξουσία, δικαίωμα, προσωπική ελευθερία. Φρ. Δεν έχω τσ΄εξάς μου να πορίσω μόνο θέλει να μου κλουθά. ΕΤΥΜ. από το αρχ. εξουσία, εξουσ(ί)α-εξουσά-εξ(ουσ)ά-εξά.