“Mαντινάδα αντί…βρισιάς”
Από το εξαιρετικό βιβλίο “Πρωτοθυγατέρες. Η μαντινάδα στη ζωή της Κρήτης”, του Γιώργου Μαρκάκη, το ανάγνωσμα, με τίτλο “Μαντινάδα αντί …βρισιάς”… Ένα από τα πιο όμορφα κομμάτια του βιβλίου:
“Πολλές φορές στην πράξη η μαντινάδα γεννήθηκε σε στιγμές καθόλου πρόσφορες για την δημιουργία της. Αυτό συνηγορεί για μια αξιολογική και απόλυτα θυμική σχέση της με τον Κρητικό. Εκεί δηλαδή που κάποιος μη Κρητικός θα διατύπωνε μια βρισιά , ο Κρητικός εκτονώνεται με μια μαντινάδα.
Η ιστορία του Γιώργη του Κτενά από το Καρύδι Σητείας, νομίζω, ότι αποτελεί το εναργέστερο παράδειγμα.Ο Κτενάς παρασκευαστής κτενιών του αργαλειού (εξ αυτού και το όνομα Κτενάς, με το οποίο τον ήξεραν όλες οι γυναίκες της Σητείας), καθώς έμπαινε στο χωριό Κρυά για επαγγελματικό λόγο, γλίστρησαν τα στιβάνια του, τα καλυμμένα με “μπροκαδούρα”, πάνω στις γυαλιστερές πέτρες του καλντεριμιού και σωριάστηκε με γδούπο φαρδύς-πλατύς κάτω.
Άκουσε τον θόρυβο από το απέναντι σπίτι μια γυναίκα, κατάλαβε πως κάποιος έπεσε στο δρόμο και άνοιξε το παράθυρο να δει τι συμβαίνει. Βλέπει, λοιπόν, τον Κτενά να “ανεμαζώνεται” από το έδαφος κατασκονισμένος και στη συνέχεια να βγάζει από την τσέπη του ένα καθρεπτάκι και να ψαχουλεύει με το δάκτυλό το πρόσωπό του. Το δάκτυλο ματώνει.
-Ώρε είντα έπαθες , Γιωργάκη, τον ερωτά.
Και ο Κτενάς συνεχίζοντας να κοιτάζει το καθρεπτάκι του της απαντά:
Παράξενα μου φαίνονται τα βλέπω στον καρφίχτη,
πώς να βαρώ στο κούτελο αφού ΄ναι μπρος η μύτη.
Είχε δει στο καθρεπτάκι πως είχε ματώσει στο μέτωπο και απορούσε πως είναι δυνατό να χτυπήσει εκεί, αφού μπροστά είναι η μύτη. Αντί να εξοργισθεί και να βρίσει Θεούς και δαίμονες, είχε τη νηφαλιότητα να εκφράσει την απορία του, έτσι ενστικτωδώς (ως εξ ανάγκης) με μια μαντινάδα.
Λέγεται πως αν θέλεις να δεις ποια είναι η μητρική γλώσσα κάποιου, πρέπει να τον κάνεις να βρίσει. Η γλώσσα στην οποία βρίζει είναι η μητρική του γλώσσα. Βάσει αυτού το παραπάνω παράδειγμα του Κτενά καταδεικνύει πως η μητρική γλώσσα του Κρητικού είναι η μαντινάδα.”