Πώς δημιουργήθηκε το “Μουσείο Καζαντζάκη”;
Σε μια συνέντευξη, που είχε παραχωρήσει στα “Κρητικά Επίκαιρα” και στην Αγγελική Αρβανιτάκη, ο γνωστός σκηνογράφος Γιώργος Ανεμογιάννης (1919-2005), είχε μιλήσει με λεπτομέρειες, όσον αφορά το “χρονικό” της ίδρυσης του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη και τις τεράστιες και πολύχρονες προσπάθειές του να το εμπλουτίσει με εκθέματα από κάθε γωνιά του κόσμου.
Γιώργος Ανεμογιάννης
Ακολουθούν αποσπάσματα από εκείνη τη συνέντευξη (ΚΡΗΤΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ -1987):
“1976. Ο Γιώργος Ανεμογιάννης επισκέπτεται για πρώτη φορά την “Αίθουσα Νίκου Καζαντζάκη”, στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, στο Ηράκλειο. Μια αίθουσα, όπου βρίσκονται τοποθετημένα πολύτιμα εκθέματα, χειρόγραφα του Νίκου Καζαντζάκη, βιβλία του, εικόνες, προσωπικά του αντικείμενα και ενθύμια, κι ανάμεσά τους, φωτοαντίγραφο της διαθήκης του. Όνειρό του ήταν να γίνει μουσείο το πατρικό του σπίτι…
Αυτό, όμως, ήταν δύσκολο, διότι το πατρικό του σπίτι στο Ηράκλειο, είχε πουληθεί και ο νέος ιδιοκτήτης, για να το ξαναδώσει στον Καζαντζάκη ζητούσε 2.000 χρυσές λίρες.
Στους Βαρβάρους Ηρακλείου (σημερινή Μυρτιά), το χωριό του Καζαντζάκη, οι προπαππούδες του Γιώργου Ανεμογιάννη, είχαν αγοράσει το 1835 από τους Τούρκους ένα διόροφο σπίτι, που βρισκόταν στο κεντρικότερο σημείο του χωριού. Αυτό, όπου σήμερα στεγάζεται το μουσείο…
-Πώς σας γεννήθηκε η ιδέα, κύριε Ανεμογιάννη, του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη και πώς προχωρήσατε στην υλοποίησή της;
“To 1975 απέκτησα την πλήρη κυριότητα του σπιτιού μας στους Βαρβάρους. Μου ζητούσε η Κοινότητα να της το παραχωρήσω, δεν μου προσδιόριζε, όμως, σε τι θα το θα το χρησιμοποιούσε. Τότε μου ήρθε στο μυαλό – κι αφού είχα επισκεφθεί την Αίθουσα Καζαντζάκη – η ανεκπλήρωτη επιθυμία του Νίκου Καζαντζάκη. Μου δινόταν η ευκαιρία να πραγματοποιήσω αυτό του το όνειρο. Δεν δίστασα, λοιπόν, με επίσημη συμβολαιογραφική πράξη, να παραχωρήσω το οίκημα, να μετατραπεί σε μουσείο και να αφιερωθεί στον κρητικό τιτάνα της σκέψης, στον συγγραφέα, που ανάλωσε τη ζωή του σε κολοσσιαία λογοτεχνική δημιουργία”.
Δίπλα από το αρχοντικό των Ανεμογιάννηδων υπήρχε το σπίτι του πατέρα του Νίκου Καζαντζάκη, ένα σπίτι μόλις 45 τετραγωνικών μέτρων, που το κατοικούσαν από παλιά δύο συγγένισσές του, οι Ψωμοπούλες. Προστέθηκε κι εκείνο στο μουσείο, αφού η Κοινότητα Βαρβάρων παραχώρησε στις συγγένισσές του κάποιο άλλο σπίτι.
-Κάτι άλλο τώρα. Με την συγκέντρωση του υλικού πως αρχίσατε να ασχολείστε;
“Ξεκίνησα με επιστολές του Καζαντζάκη, μαθητικά τετράδια και λευκώματα,που είχα βρει στα κατάλοιπα του πατέρα μου. με κείμενά του, που πρωτοδημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και εφημερίδες και με τις πρώτες εκδόσεις των βιβλίων του. Έψαξα σε παλαιά βιβλιοπωλεία, βιβλιοθήκες,αρχεία, υπόγεια, πατάρια, κασέλες. Φίλοι μου συμπαραστάθηκαν, μερικοί όχι. Άλλοι πρόσφεραν γενναιόδωρα, άλλοι με ανταλλάγματα.
Σιγά – σιγά με τον καιρό συγκεντρώθηκε μια αξιόλογη συλλογή από τον ελληνικό χώρο. Στη συνέχεια άρχισα να ψάχνω στο εξωτερικό. Σε χώρες της Ευρώπης, Ασίας και Αμερικής και ζητούσα να βρω τα μεταφρασμένα βιβλία του Καζαντζάκη και υλικό από τις παραστάσεις των θεατρικών ή θεατρικοποιημένων έργων του, φωτογραφίες, μακέτες, κοστούμια, δίσκους και μαγνητοταινίες, φιλμ, που αναφέρονταν στη ζωή και το έργο του μεγάλου δημιουργού. Αλληλογράφησα με βιβλιοθήκες διαφόρων χωρών, υπουργεία πολιτισμού, κρατικά θέατρα, βιβλιοπωλεία και εκδοτικούς οίκους, με καλλιτέχνες, με ελληνικές κοινότητες και με τόσους άλλους, που πίστευα, ότι θα με βοηθήσουν. Έκανα πολλά ταξίδια, τηλεφωνήματα άπειρα στης γης την άκρη, ταχυδρόμησα κάπου 3.000 γράμματα…
Μπορώ να πω, ότι η αναζήτηση στοιχείων στο εξωτερικό υπήρξε πιο εύκολη, γιατί οι ξένοι έδειχναν περισσότερη κατανόηση από τους δικούς μας κι όχι μόνο βοήθησαν, αλλά συνόδευαν κι όσα έστελναν μ΄ένα γράμμα, για να ευχαριστήσουν, που βοήθησαν κι εκείνοι στη δημιουργία του μουσείου.. Με βοήθησαν πολύ και διάφοροι φίλοι. Όταν μάθαινα, ότι κάποιος πρόκειται να ταξιδέψει, να ζητήσει κάποιο χρήσιμο για το μουσείο στοιχείο ή αντικείμενο και να το φέρει. Επίσης και οι Έλληνες του εξωτερικού, που είχαν πληροφορηθεί, έστελναν ό,τι έβρισκαν στον τόπο της διαμονής τους και είχε σχέση με τον Καζαντζάκη. Ακόμη βοήθησε πάρα πολύ η Ελένη Καζαντζάκη, που κάθε τόσο πλούτιζε τη συλλογή” .