Θανάσης Σκορδαλός: Ένας θρύλος της Κρήτης
Σαν σήμερα-22 Απριλίου- έφυγε από τη ζωή ένας από τους κορυφαίους λυράρηδες της Κρήτης, ο μεγάλος λυράρης και δάσκαλος της κρητικής μουσικής Θανάσης Σκορδαλός. Ένας θρύλος της κρητικής παραδοσιακής μουσικής.
Ήταν 22 Απριλίου 1998, σε ηλικία 88 ετών. Είχε γεννηθεί στο Σπήλι Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου στις 10 Δεκεμβρίου 1920.
“13 χρονών ήξερα τον οκτώηχο. Πολλοί δεν το πίστευαν. Όμως να το πιστέψουν. Το 60% της τέχνης μου είναι από τους ήχους της εκκλησίας”
Ο Θανάσης Σκορδαλός, αυτοδίδακτος λυράρης, έπιασε λύρα στα χέρια του, όταν ήταν παιδί 9 ετών και μόλις 12χρονος έπαιζε για πρώτη φορά μπροστά σε κόσμο στο Χαμαλεύρι Ρεθύμνου, ενώ στα 19 του εμφανίστηκε για πρώτη φορά και σε γλέντι στην Αθήνα.
” Με οδηγούσε ένα ταλέντο θεϊκό. Είχα ένα χάρισμα να ψέλνω ωραία. Κάποτε ο Περιστέρης, ένας πρωτοψάλτης στην Μητρόπολη Αθηνών, με άκουσε και μου λέει: “Ποιο ωδείο έχεις βγάλει παιδί μου;”. “Το Ωδείο του Σπηλίου”, του απαντώ. “Τι είναι αυτό;”, μου λέει. “Το χωριό μου”, του απαντώ. “Έχει ωδείο το χωριό σου;”, με ξαναρωτά. “Ωδείο δεν έχει. Έχει, όμως τη φύση, που είναι καλύτερη από ωδείο”, του είπα και με κοιτούσε απορημένος”.
Το 1946 έγραψε τον πρώτο του δίσκο με τον συνεργάτη του λαγουτιέρη Γιάννη Μαρκογιαννάκη, ενώ τις επόμενες δεκαετίες πολλές και μοναδικές ήταν οι άλλες δισκογραφικές επιτυχίες του.
” Όταν ο καλλιτέχνης παίζει και δεν ευφραίνεται η ψυχή του με το παίξιμο, δεν είναι καλλιτέχνης. Θα είναι ένας απλός εκτελεστής. Έχουμε μοχθήσει πολύ εμείς οι παλιοί για να φτάσουμε να αγαλιάζεται η ψυχή μας. Και δεν πήγαμε στο ωδείο. Ρώτησα κάποτε τον χορομουσικοδιδάσκαλο του Ωδείου Αθηνών, το Σακελλαρίδη: “Τι λες δάσκαλε, να πάω στο ωδείο;”. Και μου απαντά: “Τι λες Σκορδαλέ, παιδί μου, το ωδείο πρέπει να έρθει σε σένα”.
Έκανε πολλά ταξίδια σε Αμερική, Αυστραλία, Νότιο Αφρική και αλλού, κοντά πάντα σε Κρήτες της διασποράς σε μεγάλα οικογενειακά και άλλα γλέντια, που άφησαν εποχή, με τη μοναδική μαγεία που είχε η μουσική του.
“Έχω γυρίσει τον κόσμο. Το 1958 με κάλεσε η Παγκρήτιος στην Αμερική. Για πρώτη φορά πήγε κρητικό συγκρότημα εκεί. Τότε δούλευα στη τράπεζα και ζήτησα 3μηνο άδεια. Μου την ενέκριναν και έφυγα. Με υποδέχτηκαν με πανηγυρισμούς. Μου έκαναν, λοιπόν, ένα πρόγραμμα να επισκεφθώ όλες τις μεγάλες πόλεις της Αμερικής. Για εννιά μήνες ταξίδευα. Ένα ταξίδι γεμάτο γοητεία. Έρχονταν οι συμπατριώτες, μου φιλούσαν τα χέρια, έκλαιγαν σαν μικρά παιδιά”.
Στις μέρες μας, στα πάσης φύσεως κρητικά γλέντια, στην Κρήτη, στην Ελλάδα, στο Εξωτερικό, οι σκοποί του Θανάση Σκορδαλού, όχι μόνο δεν λείπουν, αλλά και είναι κυρίαρχοι.Σπάνια θα λείπει ένας συρτός του Σκορδαλού από κρητικό γλέντι…
“Σαν νέος, ομολογώ, ότι δεν μου έλλειψαν οι ερωτοϋποθέσεις. Πάντα, όμως, με κάποιο σεβασμό. Ναι, έπαιξε ρόλο στο δρόμο μου ο έρωτας. Γι΄αυτό έβγαλα και τον στίχο: “Τον έρωτα σου στην καρδιά-τον έχω φυλαγμένο-κι αν τονέ τάξεις αλλουνού-του τάζεις πράμα ξένο”. Ήμουνα 18 χρονών κι έπαιζα στ΄Ασκύφου. Ήταν μια ωραία κοπέλα, που χόρευε καταπληκτικά. Με είχε συναρπάσει, που δυσκολευόμουνα να βγάλω τη μουσική σωστά. Παρατηρούσα, ότι κι εγώ δεν της έμενα αδιάφορος. Με κοιτούσε, την κοιτούσα και της λέω τη μαντινάδα: “Aφού τα μάτια μας ποτέ-δεν εσυναντηθήκαν-πως οι καρδιές μας και γιατί-τόσο σφυκτά δεθήκαν”. Πάντα με το φόβο φυσικά γιατί ήμουνα στα Σφακιά”
«Ο πατέρας μου ήταν ο Θεός του κρητικού συρτού», είχε πει παλιότερα στην εφημερίδα “Κρητικά Επίκαιρα” η κόρη του Μαίρη Σκορδαλού-Ανδρούτσου. Πρόσθεσε: “Πραγματικά έτσι θα τον θυμούνται όλοι όσοι ασχολούνται με την κρητική μουσική. Κι όσο υπερβολή κι αν ακούγεται, δεν παύει να΄ναι και πραγματικότητα αυτό, που λένε πολλοί ειδικοί: Ο Σκορδαλός δεν άφησε, όσον αφορά τον κρητικό συρτό, τίποτα, για να συμπληρώσουν οι νεότεροι. Ήταν ερωτευμένος με την κρητική μουσική και με τη ζωή. Μέσα στην παρέα, μέσα στην καθημερινότητα, στα γλέντια, άκουγε με προσοχή και ευαισθησία τα όσα συνέβαιναν, τα όσα ζούσε ο καθημερινός άνθρωπος, τα συναισθήματα, που εξωτερίκευε, που έβγαζε μεσα από την καρδιά του. Αυτά τα έπαιρνε και τα έκανε μελωδία, μουσική.. Ήταν αληθινά τα όσα ζούσε μέσα του, γι΄αυτό και οι μελωδίες του ήταν αληθινές, ήταν η καθημερινή ζωή. Θυμάμαι σχεδόν κάθε βράδυ, έπαιρνε το μπουζούκι του κι αυτό, που του άρεσε, το συναίσθημα του κόσμου, το έντυνε με μελωδία. Ξενυχτούσε για να φτιάξει αυτό, που είχε φτάσει στο μυαλό και στην καρδιά του και που ήταν ζυμωμένο μέσα στην καθημερινότητα των ανθρώπων»
Τις επόμενες μέρες από τον θάνατο του Θανάση Σκορδαλού, ένας γκαρδιακός φίλος του , ο Γιώργος Γκόγκας, έγραψε:
“Ακόμα κι αν υπάρξει περίπτωση να ξεχασθεί ο Ελευθέριος Βενιζέλος από τον απλό κόσμο ή χωρικό, ο Σκορδαλός και ο Μουντάκης, δεν θα ξεχαστούν ποτέ, εκτός κι αν η Κρήτη πάψει να γλεντά. Θα ήθελα εδώ να διατυπώσω μια παράλειψη, που θάπρεπε κάποιοι αρμόδιοι νά είχαν σκεφθεί: Να αποτυπωθούν τα χέρια, (τα δάχτυλα), που γέννησαν τα αριστουργήματα σε γλυπτό έργο. Και το έργο αυτό να τοποθετηθεί σε σημεία σε όλη την Κρήτη, να βλέπουν και να μαθαίνουν οι νέοι, ποια δάχτυλα γέννησαν μια τόσο όμορφη κρητική μουσική παράδοση”.