Πώς κοιμούνται τα πουλιά σε μεγάλες μετα-ναστευτικές πτήσεις;

Τα μεταναστευτικά πτηνά χρησιμοποιούν δεξιότητες πέρα από κάθε ανθρώπινη ικανότητα. Αναχωρούν για τα ταξίδια τους στην ώρα τους χωρίς τη χρήση ημερολογίου και ρολογιών και κάνουν πτήσεις τεραστίων αποστάσεων χωρίς smartphone και gps. Πετάνε για μέρες με ελάχιστες, έως καθόλου, ενδιάμεσες στάσεις (αναλόγως το είδος και τις συνθήκες). Οι επιστήμονες είναι σε θέση να εξηγήσουν πολλά για αυτά τα κατορθώματα τους, αλλά η αναζήτηση για την πλήρη κατανόηση τους συνεχίζεται. Η έρευνα της μετανάστευσης είναι ένα δύσκολο κομμάτι γεμάτο μυστήριο…

Πώς κοιμούνται τα πουλιά σε μεγάλες μεταναστευτικές πτήσεις;

Μερικά πουλιά κάνουν διαλείμματα κατά τη διάρκεια των ταξιδιών (ενδιάμεσες στάσεις)  για να ξεκουραστούν και να ανεφοδιαστούν με καύσιμα (τροφή). Άλλα πετούν για μέρες, διασχίζοντας λίμνες, ωκεανούς, βουνά, χώρες και ηπείρους χωρίς να σταματήσουν. Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι είναι δυνατό για τα πουλιά να κοιμούνται ενώ πετούν, αλλά δεν γνωρίζουν πόσο διαρκεί αυτό στην πραγματικότητα κατά την διάρκεια της πτήσης. Η απόδειξη ότι τα πουλιά μπορούν να κοιμηθούν ενώ πετούν προέρχεται από την παρακολούθηση του είδους Fregata minor, τα θαλασσοπούλια που μπορούν να αναζητήσουν τροφή πάνω από τον ανοιχτό ωκεανό για εβδομάδες χωρίς να προσγειωθούν. Τα πουλιά αυτά συνήθως ξεκουράζουν τον μισό εγκέφαλό τους κάθε φορά, με το ένα μάτι κλειστό, ενώ γλιστρούν προς τα πάνω σε σπειροειδή ρεύματα αέρα.

Για άλλο ένα είδος που γνωρίζουμε ότι μπορεί να κοιμάται στον αέρα (!) είναι η σταχτάρα (Apus apus) την οποία συναντάμε και στη χώρα μας κατά την μετανάστευση της.

Ακριβώς επειδή τα πουλιά μπορούν να κοιμηθούν ενώ πετούν δεν σημαίνει ότι το κάνουν κιόλας. «Έχουμε καλό λόγο να πιστεύουμε ότι ορισμένα πουλιά μπορεί απλώς να μην κοιμούνται καθόλου κατά τη διάρκεια της πτήσης», λέει ο Niels Rattenborg, ερευνητής στο Ινστιτούτο Ορνιθολογίας Max Planck. Πρώτον, δεν υπάρχει απόδειξη ότι τα πουλιά μπορούν να κοιμηθούν ενώ χτυπούν ενεργά τα φτερά τους. Τα θαλασσοπούλια (Fregata minor) που πετούν στον ωκεανό κοιμόντουσαν μόνο περίπου 45 λεπτά τη νύχτα σε σύγκριση με περισσότερες από συνολικά 12 ώρες την ημέρα πίσω στη στεριά – και καμία από αυτές ενώ πετούσαν. Επιπλέον, η ακραία στέρηση ύπνου δεν φαίνεται να επηρεάζει τα πουλιά τόσο δραστικά όσο τους ανθρώπους. Το πόσο χρόνο χρειάζονται αυτά τα ζώα για να κοιμηθούν είναι σχετικά ευέλικτο. Στην πραγματικότητα, σχετική έρευνα σε σκαλίδρες (μεταναστευτικά, παρυδάτια) διαπίστωσε ότι τα αρσενικά που κοιμόντουσαν λιγότερο κατά την περίοδο αναπαραγωγής είχαν τις καλύτερες επιδόσεις: Έκαναν περισσότερους απογόνους.

Προς το παρόν, οι πομποί και τα όργανα που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να παρακολουθούν τις κινήσεις των πτηνών και τη δραστηριότητα του εγκεφάλου κατά την πτήση είναι πολύ μεγάλα για τα περισσότερα είδη, κι έτσι ενδεχομένως δεν μπορούμε να συλλέξουμε τα απαραίτητα στοιχεία . Οι οριστικές απαντήσεις σχετικά με τον μεταναστευτικό ύπνο θα απαιτούσαν μια πιο προηγμένη τεχνολογία από αυτή που έχουμε αυτή τη στιγμή.

 

(απόσπασμα από κείμενο με τίτλο “Η ματανάστευση των πουλιών και τα …μυστικά της” της Φώτω Κόνσολα (M.Sc. Περιβάλλοντος, Δασοπόνος)-Lemnos Nature)