Επετειακό αφιέρωμα 200ετηρίδος των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων
-
-
Διακόσα χρόνια συμπληρώνονται οφέτος, από τα μαρτύρια και εντέλει τοναποκεφαλισμό των Τεσσάρων Κρυπτοχριστιανών εκ Μελάμπων ΝεομαρτύρωνΑγίων, οι οποίοι προσφέρανε το τίμιο αίμα τους, «για του Χριστού την πίστη τηνΑγία και της πατρίδας την ελευθερία.» Με την ευκαιρία αυτή και σαν μακρινόςαπόγονος ενός εκ των Αγίων, αφιερώνω και επαναδιατυπώνω τούτο το γραφτό μουστη μνήμη τους. Δεν θα επαναλάβω βιωματικά, ιστορικά, θρησκευτικά, θαύματα καιάλλα στοιχεία, προ και μετά του μαρτυρίου τους, που έχουνε καταγραφείεπανειλημμένα από πολλούς αξιόλογους ερευνητές, αλλά θα παρουσιάσω όσαστοιχεία και προσωπικές μαρτυρίες έχουνε περιέλθει σε γνώση μου και κάποιουςπροβληματισμούς..«Ο ΝΑΟΣ ΟΥΤΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΑΓ ΙΩΑΝΝΟΥ ΑΝΑΚΑΙΝΗΣΘΗΑΠΡΙΛΙΟΥ 12 ΕΤΟΣ 1893», αναφέρει η σχετική επιγραφή στην πρόσοψη καιπάνω από την κεντρική είσοδο του Ιερού Ναού, που βρίσκεται στον οικισμό ΆγιοςΙωάννης Αμαρίου του Ρεθέμνους. Και μόνο η λέξη «ΑΝΑΚΑΙΝΗΣΘΗ» τα λέει όλα.Σημαίνει με απλά ελληνικά ότι προϋπήρχε ναός, που ανηγέρθη λίγα χρόνια μετά τοναποκεφαλισμότων Αγίων.Προφανώς καταστράφηκε και λεηλατήθηκε ο ναός αυτόςαπό τους αλλόθρησκους Τούρκους, γιαυτό και δεν έχουνε διασωθεί παλιές εικόνες.Ύστερα από αυτό το αδιαμφισβήτητο ντοκουμέντο δικαίως θεωρείται, ο πρώτοςΙερός Ναός που ανηγέρθη αφιερωμένος αποκλειστικά και μόνο στη μνήμη τωνΑγίων,πολιούχος στο κέντρο του οικισμού, γεγονός που γνωρίζουνε και τονίζουνεόλοι οι εκάστοτε Ιεράρχες της Μητροπόλεώς μας Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων..Η παλιότερη εικόνα των Αγίων που υπάρχει στον Ιερό Ναό είναι η, αγιογραφηθείσααργότερα από τον Ηγούμενο της Ι.Μ Ασωμάτων Γαβριήλ. Πάγκαλο, το έτος 1904.Είχα την τύχη και την ευλογία, να γεννηθώ στην πεζούλα μιας υπόγειας κουζίνας(κατώϊ), λίγο πριν πατήσει τα κρητικά χώματα η μπότα της Γερμανοκατοχής ,σεαπόσταση μικρότερη των 10 μέτρων, από αυτόν τον πρώτο Ιερό Ναό των Αγίων.Πολλές διηγήσεις διατηρούνται στη μνήμη μου από τον πατέρα μου που γεννήθηκετοέτος 1895 και την μητέρα μου που γεννήθηκε το έτος 1907, η οποία συχνά μουέλεγε «Εμάς παιδί μου οι Αγίοι ήτανε καλά συγγενείς μας» και μου ανέφερε τοόνοματου Νεομάρτυρα ΑΓΓΕΛΗ. Μα και όλοι οι συγχωριανοί μου γνωρίζουνε τησχέσητων Αγίων με το χωριό μας και τους λόγους ανέγερσης του ιερού ναού,μαρτυρίες που έχω καταγράψει πριν από 30 και πλέον χρόνια.Καταγραμμένες πληροφορίες από τον ερευνητή Γεώργιο Γρηγ. Σταματάκη, πουδημοσιευτήκανε στη ΝΕΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΡΗΤΗ Περίοδος Β΄,Τεύχος 24, Σελίδα55, Ρέθυμνο 2005 Επιστημονική Περιοδική Έκδοση : Πρόγονοι και απόγονοι τωνΤεσσάρων Νεομαρτύρων Ρεθύμνης, αναφέρουνε ότι : «Από τα παιδιά τουΝεομάρτυρα ΑΓΓΕΛΗ επιβίωσε μόνο ένα μικρό κοριτσάκι, το οποίο, μέσα στησύγχυση που δημιουργήθηκε όταν οι Τούρκοι στρατιώτες εισέβαλαν στις Μέλαμπεςγια να συλλάβουν τιςοικογένειες των Αγίων κατόρθωσε να διαφύγει και να κρυφτείσ’ ένα κοτέτσι!!! Εκεί μέσα μετά από μέρες το βρήκε τρομαγμένο ένας καλόςχριστιανός και το ανέλαβε υπό την προστασία του. Αργότερα παντρεύτηκε στις
-
Μέλαμπες και τα παιδιά της εγκαταστάθηκαν σε διάφορα χωριά του Αμαρίου. Απόαυτή τη θυγατέρα του Αγγελή προήλθαν κάποιοι κλάδοι των οικογενειών τωνΠλατυρράχων στις Κουρούτες Αμαρίου, των Παπαδογιάννηδων στον ΆγιοΙωάννηΧλιαρό Αμαρίου και των Δημητρακάκηδων στα Πλατάνια Αμαρίου.»Οι πληροφορίες αυτές επιβεβαιώνονται και από άλλες καταγραμμένες μαρτυρίεςστα εκδοθέντα βιβλία μου: 1.Τοχωριό μου ΆγιοςΙωάννης….Ρέθυμνο 2006 σελ.30-35 και 113-116 και 2.Στη βορεινάδα μιας κορφής ….. Ρέθυμνο 2015, σελ. 33-37σύμφωνα με τις οποίες: «Στις αρχές του 18ου αιώνα ,έζησε στον Άγιο ΙωάννηΑμαρίου,ο Νικόλαος Παπαδογιάννης, με καταγωγή από τις Μέλαμπες ΑγίουΒασιλείου,γενέθλιο τόπο των Αγίων Τεσσάρων Νεομαρτύρων. Στο βιογραφικό τουο Εμμανουήλ Μιχ. Παπαδογιάννης (αδελφός γιαγιάς μου), που γεννήθηκε το έτος1889 αναφέρει ότι ήτο δισέγγονος του Νεομάρτυρα ΑΓΓΕΛΗ.Έτσι εξηγείται ησυγγενική σχέση των απογόνων του, Παπαδογιάννηδων του Άϊ Γιάννη, με τουςΑγίους. Αυτός δηλαδή ο Νικόλαος Παπαδογιάννης φαίνεται ότι είχε παντρευτείτη θυγατέρα του Νεομάρτυρα ΑΓΓΕΛΗ, η μόνη από τα παιδιά του που γλύτωσε,από τα χέρια των αιμοβόρων Τούρκων.Ο Νικόλαος Παπαδογιάννης λοιπόν με τηνκόρη του Νεομάρτυρα ΑΓΓΕΛΗ αποχτήσανε εννέα (9) παιδιά (εγγόνια τουΝεομάρτυρα ΑΓΓΕΛΗ) : 1.Μιχαήλ 2.Γεώργιο 3.Εμμανουήλ 4.Σταύρο, 5.Ευσεβία6.Καλλιόπη,7.Μαρία8.Ελένηκαι9.Αννέτα.Με προσωπικές θυσίες τα αδέρφιαΠαπαδογιάννη (εγγόνια του Νεομάρτυρα ΑΓΓΕΛΗ), ο Μιχαήλ (Μιχελής), οΓεώργιος (Γιωργάκης) και η Αννέτα (Μοναχή στην Ι.Μ. Παναγίας Καλυβιανή),πρωτοστατήσανε σε εράνους και άλλες ενέργειες, αλλά και με την προσωπικήεργασία όλων των τότε κατοίκων του χωριού και χτίστηκε ο πρώτος ιερός ναός τωνΑγίων. Το οικόπεδο,σύμφωνα με τις μαρτυρίες, ήταν εν αμπέλι και το εδώρησε ηθεοσεβούμενη Αννέτα Παπαδογιάννη, στη θέση του οποίου ανηγέρθη, ο υπάρχωνιερός ναός.»Νεότεροι είναι οι Ιεροί Ναοί που ανεγερθήκανε στην Αγία Γαλήνη, στις Μέλαμπεςκαι στο Ρεθυμνο, καθώς και τα παρεκκλήσια που έχουνε ανεγερθεί σε διάφορα άλλαμέρη.Κλίτη επίσης έχουνε αφιερωθεί στη μνήμη των Αγίων ,σε διάφορους ΙερούςΝαούς.Όπως αναφέρει ο Μιχάλης Μ.Παπαδάκης,Προμηθεύς ο Πυρφόρος, τ.21,έτος 1980 ,στον οικισμό Ακτούντα Αγίου Βασιλείου στη διμάρτυρη εκκλησία τουΕυαγγελισμού της Θεοτόκου, αφιερώθηκε το ένα κλίτος στους Αγίους το έτος1877. Είναι επομένως το πρώτο κλίτος και όχι Ιερός Ναός αφιερωμένος εξολοκλήρου στη μνήμη των Αγίων.Καταγραφές πολλές έχουνε γίνει μέχρι σήμερα για τους Αγίους ,από αρκετούςαξιόλογους ερευνητές-μελετητές, οι οποίες στο σύνολό τους προέρχονται απόπροφορικές κυρίως μαρτυρίες αξιοσέβαστων προσώπων όπως : Robert Pashley,Επίσκοπος Ιωαννίκιος, Καλλ. Κριτοβουλίδης, Νικ.Τωμαδάκης, Νικ.Δρανδάκης,Μελ.Νικολετάκης, Βασ.Ψιλάκης, Ι.Μουρέλλος, Ν.Σταυρινίδης, Μιχ.Παπαδάκης.Ιωάνν. Χαχαριδάκης, Χαρίδ.Παπαδάκης, Θεοχ.Δετοράκης, Νίκ.Παπαδογιαννάκης,Ζαχαρ.Σημανδηράκη,Κων.Γιαπιτζόγλου,ΧάρηςΣτρατιδάκης,Δημ.Αετουδάκης,Γ.Δαφέρμος,Παντ.Πρεβελάκης,π.Νικ.Κουτσαυτάκης(3εκδόσεις),Νικ.Φασατάκης,Αλκ.Μαυράκης,Μιχ.Τρούλης,Στέργ.Μανουράς,ΚωστΠαπαδάκης,,Γιάνν.Γρυντάκης,Γεώργ.Γρ.Σταματάκης,ΝΕΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΡΗΤΗ, Αναστ.
-
Παλιεράκης, Γιάνν. Βλατάκης, π. Ευάγγ Τσουρδαλάκης κ.ά. Σε πολλές από τιςκαταγραφές αυτές διαπιστώνονται σοβαρές αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις.Μια σοβαρή Μελαμπιανή καταγραφή, ίσως, από τις πρώτες, είναι του Καθηγητή-Επιθεωρητή Εκπαίδευσης Γιάννη χαχαριδάκη. Ο Ιωάννης Ιωσ .Χαχαριδάκης,καθηγητής φιλόλογος στοβ ιβλίο του με τίτλο:Η Τουρκοκρατία στην Κρήτη και οιαγώνεςτων Μελαμπιανών, που εκδόθηκε το έτος 1977 στη σελίδα 41 αναφέρει:«Μόλις εκάθησαν οι άοπλοι Βλατάκηδες, οι ένοπλοι Τούρκοι ορμούν πάνω τους καιτους δένουν σφιχτά, Ο Καπετάν Κατεργαράκης διαμαρτυρήθηκε, αλλά έλαβε τηναπάντηση ότι τους αστειεύονται. Άλλωστε δεν μπορούσε πια να κάμει τίποτα.Αμέσως δε εξεκίνησαν για το Ρέθυμνο .Όταν έβγαιναν από το χωριό και στη θέσηόπου σήμερα είναι χτισμένος ο λαμπρός ναός, ο αφιερωμένο ςστη μνήμη τωνΤεσσάρων Μαρτύρων,ερχότανε στο χωριό ο Σημαντηρογιάννης, παιδί ακόμη.Τότεσταμάτησε ο Γεώργιος που τον είχε βαφτίσει και αφού εκάθησε είπε στοΣημαντηρογιάννη “βγάλε τα στιβάνια (υποδήματα) και πάρε τα μαεμένα δε μου χρειάζονται μπλιο».Έπειτα προχώρησε ξυπόλυτος στο Ρέθυμνο.» ΟΙωάννης Χαχαριδάκης αναφέρει ότι, τα στιβάνια έδωσε στον Σημαντηρογιάννη οΓεώργιος . Στο Βιβλίο της ενορίας Μελάμπων σελ. 27 (2015) αναφέρεται ότι, ταστιβάνια έδωσε ο Αγγελής. Σε σχετική βιντεογραφημένη συνέντευξη-μαρτυρία ηαείμνηστη Ελένη Μελιδονιώτη αναφέρει ότι, τα στιβάνια έδωσε ο Νικόλαος. Ποιόςεπομένως από τους Αγίους έδωσε τα στιβάνια του στον Σημαντηρογιάννη ;.Εξάλλου πολλές αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες, αμφισβητήσεις,σφάλματα και ανακρίβειες, όπως χαρακτηρίζονται από προαναφερόμενουςμελετητές-ερευνητές(Παλιεράκηςσελ64-76,Βλατάκηςκ.ά),καταγράφονται σεαρκετά βιβλία,έντυπα και εφημερίδες όπως:(Η Φωνή των Μελαμπιανών Αρ.Φύλλου 214 έτους 2014 σελ. 3,Περιοδικό«Προμηθεύς»Τεύχος37/1984,κ.ά) καιαναφέρονται : σε τρεις ή τέσσερις κάρες, περί τριών ή τεσσάρων Μαρτύρων,περί τριώνΚουρμούληδων, περί Ρετζέπηδων, περί Βλατάκηδων ή Βλαττάδων ήΒλαντάδων, για ένα εκ των Αγίων Νικάκη ή Ντουκάκη, κλπ. Παρά ταύτα το ότιοι Άγιοι ήτανε Τέσσερις και με το επίθετο Βλατάκης δεν πρέπει νααμφισβητείται από κανένα. Οι έρευνες βέβαια επιφέρουνε συνήθως συμπληρώσειςκαι ενδεχομένως διορθώσεις.Το έτος 1997, ως Αντιπρόεδρος του Συλλόγου Μελαμπιανών Αθήνας πρότεινα τηνπραγματοποίηση ειδικής τιμητικής εκδήλωσης με την συμπλήρωση 20 χρόνων απότης επισήμου αγιοποιήσεως τωνΑγίων (29Αυγούστου1977).Η εκδήλωσηπραγματοποιήθηκε στις 2 Νοεμβρίου του 1997, στην Κρητική Εστίατης Αθήνας,η παρουσίαση της οποίας κα ιμου ανατέθηκε. Στη σύντομηαναφορά μου υπέβαλα το αίτημα παραχώρησης δημόσιου-δημοτικούχώρου γιαανέγερση παρεκκλησίου των Αγίων στην Αττική. Υπήρξε άμεση θετικήανταπόκριση από παριστάμενο Δήμαρχο και μάλιστα συστήθηκε για το σκοπό αυτόΠροσωρινή Επιτροπή,πλην όμως γραφειοκρατικές διαδικασίες (Περιφ.Αττικής,Δασαρχείοκλπ) δεν επιτρέψανε να πραγματοποιηθεί τότε.(Σχετικέςεισηγήσεις,αποφάσεις,επιστολές και λοιπή αλληλογραφία τηρούνται στο αρχείο μου)Αναφέρθηκα επίσης και στο αίτημα για επιστροφή μιας κάρας των Αγίων στιςΜέλαμπες, αίτημα των όπου γης Μελαμπιανών και θέση για την οποία παραμένω
-
ένθερμος υποστηρικτής, προφορικά και γραπτά, παρά το γεγονός ότι η ΙεράΜητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου το απορρίπτει συνεχώς.Το έτος 2003 μου ζητήθηκε και στιχούργησα νεο ριζίτικο τραγούδι για τουςΜελαμπιανούς Αγίους,το οποίο μελοποίησα και τραγούδησα στο ΠνευματικόΚέντρο του Δήμου Αθηναίων, για τις ανάγκες σχετικού αφιερώματος ,αλλά καιαργότερα,το έτος 2014,το ξανατραγούδησα στο ΜέγαροΜουσικής Αθηνών σεσχετικό και πάλι αφιέρωμα.Σύνδεσμος βίντεο : https://youtu.be/v85kA7XlDeQΑνέκαθεν υπήρχε στενή σχέση των οικισμών Μελάμπων και Αγίου Ιωάννη και τωνκατοίκων τους, όπως προκύπτει από ιστορικά έγγραφα, τα οποία έχω συμπεριλάβειστα εκδοθέντα βιβλία μου, πολλά από τα οποία έχω δημοσιεύσει και ξεχωριστά(Λιμάκιδες-Λίμας, Παραδείσι-Παραδεισανήδες).Ιστορικά-θρησκευτικά στοιχεία επιβεβαιώνουνε επίσης ότι,τα παλιά χρόνιαυπήρχανε στενότερες σχέσεις των Μελάμπων με την Επαρχία Αμαρίου (ΜοναστήριΒούλγαρη με Ι.Μ.Ασωμάτων).Παλιά Συμβόλαια και Αποδείξεις Πληρωμής τωνετών(1907-1911),καταδεικνύουνετη σχέση Μελαμπιανών και κατοίκων του τότεΔήμου Κουρήτων. Τέλος, μαρτυρίες Αϊγιαννιωτών και Μελαμπιανών, λένε ότι, τότεπου δεν υπήρχανε αμαξωτοί δρόμοι, πολλά περάσματα των Μελαμιανών προς καιαπό το Ρέθυμνο και το Αρκάδι, ήτανε από τα Αμαριώτικα χωριά.Ας έχουνε υπόψη τους και αυτές τις αδιαμφισβήτητες πληροφορίες-μαρτυρίες όλοιόσοι ασχολούνται με τους Αγίους Τέσσερις Νεομάρτυρες, εκ Μελάμπων, Ρεθύμνου.Η σκόπιμη ή όχι απαξίωση των πληροφοριών αυτών,ο αφορισμούς και άλλωνπαραδόσεων και η παράλειψη αναφοράς του γενέθλιου τόπου τους, δεν ωφελούν.Τέλος, σωστότερα κατά την άποψή μου θα έπρεπε να αναφέρονται ως: ΆγιοιΤέσσερις Νεομάρτυρες, εκ Μελάμπων Ρεθύμνης, αντί του Άγιοι ΤέσσεριςΝεομάρτυρες Ρεθύμνης.«Ημέρα μαύρη, θλιβερή, Πασά καταραμένε,τα μάθια μας για τη σφαγή διακόσους χρόνους κλαίνε.»«Άγιοι Νεομάρτυρες, Τετράριθμοι Μαρτύροι,τη δύναμη τση Χάρις σας ο χρόνος δε ντη φθείρει.»Ας έχομε όλοι την ευλογία και βοήθεια των Αγίων.Σταύρος Φωτάκης-1 Φεβρουαρίου του 2024Φωτογραφία : Ιερός Ναός Αγίων Τεσσάρων Νεομαρτύρων, στον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου
-