Η απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε
- H απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε στην Κρήτη το 1944, λίγους μήνες πριν από τη λήξη του πολέμου, αποτελεί άλλη μια ιστορική στιγμή του αντιστασιακού αγώνα. Βρετανοί κομάντος και κρητικοί αντιστασιακοί συνεργαστήκανε για να πετύχουνε την απαγωγή του Διοικητή του νησιού που είχε τεράστια στρατηγική σημασία για τους Γερμανούς. Ο Κράιπε δεν ήτανε ένα τυχαίο πρόσωπο, ήτανε ένας ήρωας του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και μάχιμος στρατηγός με περγαμηνές στο ανατολικό μέτωπο. Οργανώσανε λεπτομερώς το σχέδιο απαγωγής και με τη βοήθεια των ντόπιων το εκτελέσανε με απόλυτη επιτυχία. Η ομάδα που θα πραγματοποιούσε το ριψοκίνδυνο εγχείρημα αποτελούνταν από 13 άτομα. Επικεφαλής του σχεδίου απαγωγής ήτανε ο Βρετανός ταγματάρχης Πάτρικ Λη Φέρμορ, γνωστός στους Κρητικούς ως «Μιχάλης» η «Φιλεντέμ». Ο Φέρμορ είχε πολεμήσει στη μάχη της Κρήτης και είχε παραμείνει στο νησί, αναπτύσσοντας ένα δίκτυο επαφών με τους αντάρτες. Υπαρχηγός της ομάδας ήτανε ο Βρετανός λοχαγός Ουίλιαμς Στάνλεϋ Μος. Στενοί συνεργάτες τους, πρωταγωνιστές της απαγωγής ήτανε οι Κρητικοί : ο χωροφύλακας Μανώλης Πατεράκης, ο Γιώργος Τυράκης, ο χωροφύλακας Στρατής Σαβιολάκης, ο Ηλίας Αθανασάκης, ο Δημήτρης Τζατζαδάκης, ο Μιχάλης Ακουμιανάκης, ο Παύλος Ζωγραφιστός, ο Αντώνης Παπαλεωνίδας, ο Γρηγόρης Χναράκης, ο Νίκος Κόμης και ο χωροφύλακας ΑντώνηςΖωϊδάκης.
- Το αρχικό σχέδιο είχε ως στόχο τον μισητό στρατηγό του γερμανικού στρατηγείου Φίντριχ Μίλλερ, γνωστού και ως ο «Χασάπης της Κρήτης», εξαιτίας της βαναυσότητας που επιδείκνυε στον ντόπιο πληθυσμό. Ωστόσο, δύο μήνες πριν από την απαγωγή του αντικαταστάθηκε από τον ταξίαρχο Χάινριχ Κράιπε. Η αλλαγή τουπροσώπου δεν τους πτόησε. Η απαγωγή του Κράιπε θα είχε τον ίδιο αντίκτυπο. Οι Φέρμορ και Μος ντυμένοι ως Κρητικοί και οι υπόλοιποι της ομάδας υποδυόμενοι τους βοσκούς, ήταν σκορπισμένοι κατά μήκος του δρόμου Αρχανών προς Ηράκλειο. Κατέγραφαν τη διαδρομή που επέλεγε και πόσα άτομα τον συνόδευαν κάθε φορά. Αφού συγκέντρωσαν όλες τις πληροφορίες ξεκίνησαν να οργανώνουν το σχέδιο απαγωγής. Κατάλληλο σημείο για να τον αιφνιδιάσουν ορίστηκε μια απότομη δεξιά στροφή, η οποία βρισκόταν λίγα μέτρα μετά το Γερμανικό Στρατηγείο των Αρχανών. Για να στρίψει το αυτοκίνητο με ασφάλεια και να μη βγει από τον δρόμο, θα έπρεπε να κόψει ταχύτητα. Επιπλέον, βρισκόταν σε μια σχετικά ερημική περιοχή και τριγύρω υπήρχαν θάμνοι και χαντάκια που θα τους επέτρεπαν να καμουφλαριστούν.
- Το βράδυ της 26ης Απριλίου έλαβαν τις προκαθορισμένες θέσεις τους. Ο Φέρμορ με τον Μος φόρεσαν στολές δεκανέα του γερμανικού στρατού και κρύφτηκαν σε ένα χαντάκι, δίπλα από τη στροφή που θα περνούσε ο στρατηγός. Αντίστοιχα, οι υπόλοιποι της ομάδας καμουφλαρίστηκαν στους θάμνους κατά μήκος του δρόμου. Ο φακός έλαμψε μια φορά. Ο στρατηγός είχε ξεκινήσει συνοδευόμενος μόνο από τον οδηγό του. Όταν το αυτοκίνητο έφθασε στο σημείο της παγίδας, ο Μος με τονΦέρμορ πετάχτηκαν στον δρόμο και του έκαναν σινιάλο να σταματήσει για ένα τυπικό έλεγχο. Πλησίασαν από δεξιά και αριστερά τα παράθυρα του αυτοκινήτου και σε άπταιστα γερμανικά ρώτησαν εάν ήταν το αυτοκίνητο του Στρατηγού. Εκνευρισμένος ο στρατηγός ετοιμάστηκε να βγάλει τα έγγραφα και να κατσαδιάσει τους υπαξιωματικούς που δεν αναγνώριζαν τα διακριτικά του αυτοκινήτου του. Μόλις απάντησε ότι είναι ο διοικητής, ο Φέρμορ στόχευσε με το πιστόλι του στο στήθος και του ανακοίνωσε ότι πλέον είναι αιχμάλωτος πολέμου. Αμέσωςπετάχτηκαν και οι υπόλοιποι με τα όπλα τους, τον έδεσαν και τον φίμωσαν, ενώ με ένα χτύπημα αναισθητοποίησαν τον οδηγό του. Τον έβαλαν στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου και στη συνέχεια επιβιβάστηκαν οι Πατεράκης, Σαβιολάκης, Τυράκης. Τη θέση του οδηγού πήρε ο Μος και ο Φέρμορ φόρεσε το καπέλο του Κράιπε και έκατσε στη θέση του συνοδηγού. Οι υπόλοιποι πήραν μαζί τους τον οδηγό του αυτοκινήτου και απομακρύνθηκαν πεζή.
- Σημείο συνάντησης είχαν ορίσει τον Ψηλορείτη. Παράλληλα, οι Ακουμιανάκης και Αθανασάκης πήγαν προς το Ηράκλειο, προκειμένου να παρατηρήσουν τις αντιδράσεις των Γερμανών μετά την απαγωγή και να σπείρουν φήμες ότι δεν συμμετείχε κανένας ντόπιος, αλλά μόνο Βρετανοί. Οι απαγωγείς κατευθύνθηκαν με το αυτοκίνητο του Στρατηγού προς την Κνωσό. Πέρασαν μπροστά από τη βίλα του Στρατηγού, κόρναραν για να καταλάβουν οι φρουροί ότι δεν θα μπουν και συνέχισαν προς το Ηράκλειο. Διέσχισαν την πλατείατου Ηρακλείου Σάββατο βράδυ, την ώρα που σχόλαγε ο κινηματογράφος και πέρασαν από συνολικά 22 μπλόκα Γερμανών χωρίς να τους σταματήσουν. Η σημαία του αυτοκινήτου ήτανε αρκετή για να τους ανοίγουνε οι Γερμανοί τον δρόμο και να τους χαιρετούνε σε στάση προσοχής. Μόλις περάσανε όλα τα μπλόκα αφήσανε το αυτοκίνητο κοντά στη θάλασσα, στο ύψος του χωριού Σείσες, ώστε να πιστέψουνε οι Γερμανοί ότι τους παρέλαβε υποβρύχιο και διαφύγανε. Μέσα στο αυτοκίνητο είχανε αφήσει ένα βρετανικό μπερέ, τσιγάρα βρετανικής μάρκας και ένα σημείωμα που γνωστοποιούσε στους Γερμανούς ότι την απαγωγή είχαν πραγματοποιήσει μόνο Βρετανοί για να μην υπάρξουν αντίποινα στουςντόπιους. Οι Γερμανοί δεν παραπλανήθηκαν, αλλά ξεκίνησαν να τους ψάχνουν σε όλο το νησί. Πετούσαν απειλητικές προκηρύξεις στους ντόπιους ζητώντας να τους παραδώσουν τους απαγωγείς. Ωστόσο, οι Κρητικοί δεν υπέκυψαν στη τρομοκρατίατων Γερμανών, αντίθετα τους έκρυψαν και τους εφοδίαζαν καθ΄ όλη τη προσπάθεια διαφυγής τους από την Κρήτη. Με τη βοήθεια των Κρητικών έφτασαν στα Ανώγεια, όπου συναντήθηκαν με τους υπολοίπους. Τη μέρα οι απαγωγείς έμεναν σε κρησφύγετα και τη νύχτα περπατούσαν, ώστε να μην τους εντοπίσουν τα γερμανικά αεροπλάνα. Επί 18 ημέρες κρύβονταν από τους Γερμανούς. Περπάτησαν μέσα στο χιόνι στις απόκρημνες κορυφές του Ψηλορείτη με τους Γερμανούς να τους αναζητούν.Ξεπερνώντας την χιονισμένη κορφή του Ψηλορείτη κατηφόρισαν προς την περιοχή Αμαρίου, όπου φιλοξενήθηκαν σε μιτάτο της Νίθαυρης και στη συνέχεια σε ρεματιές της Αγίας Παρασκευής και του Άϊ Γιάννη, με άκρα μυστικότητα. Στην περιοχήΑμαρίου ο αρχηγός του ΕΑΜ της περιοχής Μιχάλης Παττακός, ήρθε σε επαφή με τους αντάρτες και τους έδωσε πυρομαχικά και τρόφιμα. Τους είπε επίσης ότι οι αντάρτες του είναι έτοιμοι να δημιουργήσουν αντιπερισπασμό για να μπορέσει η ομάδα να διαφύγει. Έτσι και έγινε. Οι Γερμανοί αιφνιδιάστηκαν όταν τα ξημερώματατης 4ης Μαΐου δέχτηκαν επίθεση από τους αντάρτες σε πολλά σημεία. Η ομάδα των Εγγλέζων ξεγλίστρησε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή. Στις 4 Μαΐου,βρισκόντουσαν στο χωριό Άϊ Γιάννης, σχετικά ασφαλείς. Συνέχισαν στα χωριά του Κέντρους ώσπου ήρθε η κρυπτογραφημένη απάντηση από το στρατηγείο του Καΐρου. Με τη συνδρομή των ανταρτών, οι οποίοι σε όλη τη διαδρομή έκαναν αντιπερισπασμούς στους Γερμανούς, έφτασαν στον όρμο Χ75, στην περιοχή Ροδακίνου-παραλία Περιστερέ. Στις 14 Μαΐου ένα σκάφος του βρετανικού ναυτικού τους παρέλαβε και διέφυγαν στη Μέση Ανατολή. Το επόμενο βράδυ ο ΓερμανόςΣτρατηγός βρισκόταν αιχμάλωτος των συμμάχων στο Κάιρο. Ο Κράιπε οδηγήθηκε στην Αγγλία και από εκεί στον Καναδά, όπου παρέμεινε έγκλειστος σε στρατόπεδο αιχμαλώτων κοντά στα Βραχώδη Όρη μέχρι το 1947, οπότε απελευθερώθηκε.
- Η επιχείρηση, όσο καλά και να είχε σχεδιαστεί δεν θα μπορούσε ποτέ μα ποτέ να πραγματοποιηθεί, εάν δεν συμμετείχαν οι κρητικοί. Εάν οι Κρητικοί δεν την ομάδα με τρόφιμα, εάν δεν την καθοδηγούσαν σε χαράδρες, σπηλιές και στενά περάσματα του Ψηλορείτη και του Κέντρους, εάν δεν πολεμούσαν και εάν δεν μπέρδευαν τους Γερμανούς με τα τεχνάσματα τους, ο στρατηγός Κράιπε θα συνέχιζε να είναι διοικητής της Μεγαλονήσου και ο ίδιος ο Χίτλερ θα απολάμβανε πιο ήρεμος τις ημέρες του στη φωλιά του αετού… Οι Γερμανοί είχαν ήδη αρχίσει αντίποινα, αλλά κανείς δεν μίλαγε και το πληρώσανε ακριβά. Η καταστροφή των χωριών του Κέντρους αποδόθηκε στο πέρασμα του Στρατηγού Κράιπε και στη διευκόλυνση των απαγωγέων. Σε αντίποινα αυτής της απαγωγής, επεκράτησε σχεδόν αμέσως και για πολλά χρόνια η άποψη ότι εξαιτίας της καταστραφήκανε ολοκληρωτικά από τους Γερμανούς, τα 8 χωριά τουΚέντρους, με 164 ανθρώπινα θύματα. Αυτή η άποψη κυκλοφορούσε σχεδόν αποκλειστικά, σε όλα τα καταστραμμένα χωριά και γενικότερα στα Αμαριώτικα χωριά. Από τις 29 Ιουνίου μέχρι 6 Αυγούστου 1945, επιτροπή που συστήθηκε με ειδική διαταγή του Προέδρου της κυβέρνησης Βούλγαρη, περιήλθε τα κατεστραμμένα χωριά της Κρήτης και συνέταξε έκθεση. Την Κεντρική Επιτροπή Διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη, όπως ονομάστηκε, αποτελούσαν ο λογοτέχνης Νίκος Καζαντζάκης, οι καθηγητές πανεπιστημίου Ι. Καλιτσουνάκης και Ι. Κακριδής και ο Κ. Κουτουλάκης ως βοηθητικό μέλος. Για τα καμένα χωριά του «Κέντρους,γράφουν μεταξύ των άλλων στην έκθεση που συνέταξαν:
- «Ο επισκεπτόμενος σήμερα τα χωρία του Αμαρίου ευρίσκετο προ θεάματος από τα σπαρακτικώτερα.Τα άλλοτε ανθούντα χωρία έχουν μεταβληθεί εις ερείπια, 500 οικογένειαι έχουν παραμείνει άστεγοι, δίχως ενδύματα, δίχως έπιπλα, δίχως σκεύη, δίχως τίποτε.Και έπειτα ο επισκέπτης οδηγείται προ μιας ερειπωμένης οικίας, κάτω από τα χαλάσματα της οποίας ευρίσκονται ακόμη θαμμένοι οι ομαδικώς εκτελεσθέντες-36 εις τον Γερακάριν, 20 εις το Καρδάκι, 30 εις Βρύσες, 30 εις το Άνω Μέρος…Επί των ερειπωμένων και ημικαύστων τοίχων εκάστης οικίας και επί των πέριξ λίθων διακρίνονται άφθονα ακόμη τα ίχνη του αίματος των μαρτύρων. Χαμηλά δε, εις το κέντρο της οικίας, υπό τας υπό την ανατίναξιν συσσωρευθείσας πέτρας, τα γυμνά οστά των. Η γενική πέριξ καταστροφή και ερήμωσις συμπληρώνει τηνεικόνα της φρίκης…»