Καζαντζάκης: “Ο καλός Κρητικός σα γεράσει…”
Από τα πιο ξεχωριστά κείμενα του Νίκου Καζαντζάκη, είναι εκείνο, που περιέχεται σε μια επιστολή προς τον Θρασύβουλο Μαρκίδη, με τον οποίο τον συνέδεε παλαιά και αδελφική φιλία και συγκινητικές αναμνήσεις νεανικής Ηρακλειώτικης ζωής.
Μέσα σε λίγες γραμμές ο μεγάλος Κρητικός απομυθοποιεί τα “πρέπει” και τα “μη πρέπει”, που, όπως γράφει, δημιούργησαν οι ίδιοι οι άνθρωποι, κάτι σαν τα σκιάχτρα, όπως αυτά, που βάζουν στα περιβόλια τους, για να μη τσιμπούν τα πουλιά τα φρούτα…
Γράφει επί λέξει ο Νίκος Καζαντζάκης στο πρώτο μέρος της επιστολής του προς τον Θρασύβουλο Μαρκίδη:
“Αγαπητέ μου, μακροπόθητε φίλε,
“Άχι τα περαζούμενα, άχι τα περασμένα, άχι και να γιαγέρνανε τον χρόνο μιαν ημέρα”, έλεγα και ξανάλεγα διαβάζοντας το καλό Σου γράμμα. Πόσο θάθελα νάμαι κι εγώ στην συντροφιά Σας και ν΄ακούω τα εντεψίδικα και να σκω στα γέλια, γιατί ακόμα μπορώ και γελώ, και δυνατά. Ο καλός Κρητικός σα γεράσει ξεπερνάει το ηθικό και το ανήθικο, δημιουργεί δικό του ανώτερο πίνακα αξιών, και στην κορφή του βάζει την άγρια θέα, που την λένε ελεφτερία. Και λέφτερα μιλάει και γελάει και παίζει με ό,τι οι φρόνιμοι άνθρωποι τρέμουν ν΄αγγίξουν-μιλάει και γελάει και παίζει και με τις πιο σεβάσμιες αλήθειες. Σα να ψυχανεμίζεται πως αυτός τις δημιούργησε και μοιάζουν με τα σκιάχτρα που βάζουν στα περιβόλια να μην τσιμπούν τα πουλιά τα φρούτα. Οι άνθρωποι, οι κακόμοιροι, ξεχνούν πως αυτοί σκάρωσαν αυτά τα σκιάχτρα και δεν τρώνε πια τα φρούτα και μήτε και μπαίνουν στα περιβόλια, μα ο γέρος Κρητικός δε γελιέται και γελάει με όλα και λέει ό,τι του αρέσει λέφτερα και άφοβα, και το εντεψίδικο είναι ένα από τα παιχνίδια της λύτρωσής του”.