Το πασχαλινό έθιμο του “Λαμπριάτη”
Ίσως το καλύτερο Πάσχα στην Κρήτη να το ζει κανείς στα ορεινά χωριά. Για όσους έχουν κάνει Πάσχα, ιδιαίτερα τα παλιότερα χρόνια, σε ορεινά χωριά, οι αναμνήσεις είναι έντονες, αξέχαστες.
-“Θυμάμαι την Μεγάλη Παρασκευή, που γυρίζαμε στα σπίτια του χωριού με καλάθια και τα γεμίζαμε με λουλούδια, τριαντάφυλλα, γαρύφαλλα, που μας έδιναν οι νοικοκυρές από τους κήπους και τις αυλές τους, για να στολίσουμε τον Επιτάφιο”, λέει η Αντωνία Δελλαπόρτα – Χατζηγρηγοράκη, πρόεδρος του Συνδέσμου Κρητών Νέου Ηρακλείου. Συνεχίζει: “Τα περισσότερα σπίτια τα παλιότερα χρόνια είχαν κήπους και αυλές και τα άνθη τις ημέρες του Πάσχα ήταν άφθονα. Όμως ήταν και τα αγριολούλουδα από τους αγρούς, που επίσης μαζεύαμε για τον Επιτάφιο” .
Η Αντωνία Δελλαπόρτα – Χατζηγρηγοράκη κατάγεται από τους Στράτους, ένα χωριό που βρίσκεται σε υψόμετρο 712 μέτρων στην Επαρχία Σελίνου, 12 χιλιόμετρα από την Παλιόχωρα.
-Πώς γινόταν, λοιπόν, ο στολισμός του Επιταφίου;
-“Πηγαίναμε εμείς τα κορίτσια της εποχής με γεμάτα τα καλάθια από άνθη και τον στολίζαμε, ώστε να είναι έτοιμος το απόγευμα ή το βράδυ, ανάλογα με το πότε θα έρθει ο παπάς από κάποιο γειτονικό χωριό, αφού συνήθως εκείνα τα χρόνια, αλλά νομίζω συμβαίνει και σήμερα, ο παπάς ήταν για πολλά χωριά και έπρεπε να πάει σε όλα για την Ακολουθία του Επιταφίου. Κάποια στιγμή, λοιπόν, ερχόταν ο παπάς κι εμείς τα μικρά παιδιά σαν χορωδία λέγαμε “τη ζωή εν τάφω”, το “αι γένεαι πάσαι” μέσα στην εκκλησία. Αργότερα η περιφορά του Επιταφίου δεν γινόταν μόνο στους δρόμους του χωριού, αλλά και στο νεκροταφείο, μάλιστα, σταματούσε μπροστά σε κάθε τάφο, όπου περίμεναν οι συγγενείς του νεκρού η των νεκρών”.
-Υπάρχει κι ένα έθιμο με το όνομα “Λαμπριάτης”. Τί ακριβώς ήταν;
-“Κάθε χρόνο κάθε οικογένεια του χωριού, κάθε σπίτι μεγάλωνε ένα ρίφι, ένα κατσικάκι, για να το σφάξει το Πάσχα. Αυτό το κατσίκι το λέγαμε “Λαμπριάτη”. Το ξεχώριζε κάθε οικογένεια από τα άλλα, αν είχε κι άλλα, και το προόριζε για το Μεγάλο Σάββατο, για να γιορτάσει την Ανάσταση. Δεν υπήρχε σπίτι όσο φτωχό κι αν ήταν, που να μην τηρούσε αυτό το έθιμο. Πράγματι έσφαζαν το ρίφι το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Το βράδυ, μετά την ανάσταση, στα χωριά μας δεν έκαναν μαγειρίτσα. Με τα εντόσθια από το κατσίκι έφτιαχναν γαρδούμια κι αυτά, που τα μαγείρευαν οι νοικοκυρές συνήθως αυγολέμονο, ήταν το πρώτο πιάτο στο αναστάσιμο τραπέζι. Συχνά, επίσης, το βράδυ της Ανάστασης, αλλά και την ημέρα του Πάσχα, αρκετές οικογένειες, ίσως κι ολόκληρη η γειτονιά, έτρωγαν και εόρταζαν μαζί, γύρω από το ίδιο τραπέζι και στη συνέχεια, βέβαια, διασκέδαση για πολλές ώρες. Ήταν άλλες εποχές, πολύ όμορφες, διαφορετικές από εκείνες των πόλεων”.